ابراهیم معتمدالسلطنهمیرزا ابراهیم معتمدالسلطنه از رجال سیاسی ایرانی دوره قاجار، پسر میرزا محمد قوام‌الدوله و مهرماه خانم عصمت‌السلطنه (دختر فرهاد میرزا معتمدالدوله و نوه عباس میرزا نایب‌السلطنه) بود. پسران او وثوق‌الدوله و قوام‌السلطنه از نخست وزیران عصر قاجار و پهلوی بودند. ۱ - معرفی اجمالیپدر احمد قوام نخست‌وزیر معروف ایران و نیز حسن وثوق‌الدوله، فرزند میرزا محمد قوام‌الدوله آشتیانی حدود سال ۱۲۶۲ق در تهران متولد شد. مادرش دختر "فرهاد میرزا" فرزند "عباس میرزا" بود. ۲ - تحصیلاتوی پس از طی دوران کودکی تحصیلات خود را در مکتب‌خانه اختصاصی آغاز کرد و پس از آموختن مقدمات ادبیات فارسی و صرف و نحو عربی که از لوازم اولیه تحصیل آن زمان بود، تاریخ و جغرافیا، حساب و هندسه را نیز فرا گرفت و در ترسل و حسن خط نیز دستی داشت. ۳ - مشاغل معتمدالسلطنهوی در ۱۸ سالگی در وزارت استیفا مشغول کار شد و چون امور مالی آذربایجان با پدر و جدش بود، نائب مستوفی آذربایجان شد و در سال ۱۲۹۷ وزیر دفتر "هدایت میرزا" مستوفی آذربایجان شد. [۱]
روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه، ص۱۶۲، به کوشش ایرج افشار، تهران، اساطیر، ۱۳۴۵.
در سال ۱۳۰۴ "ناصرالدین‌شاه" به وی لقب "معتمدالسلطنه" و خطاب عنوان "جنابی" داد. [۲]
روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه، ص۵۲۵.
معتمدالدوله در سال ۱۳۱۰ با رضایت و اجازه "ناصرالدین شاه" امور استیفای آذربایجان را به پسر ارشد خود "حسن" که لقب "وثوق‌الملک" گرفته بود، واگذار کرد. ولی عملا کارها زیر سلطه خودش بود، در همان سال شاه او را به عضویت "دارالشورای کبرای" منصوب کرد. در ۱۳۱۱ وقتی شاه فرزند خود "رکن‌الدوله" را به حکومت فارس فرستاد. پیشکاری و وزارت او را به معتمدالسلطنه واگذار کرد. [۳]
افضل الملک، غلامحسین، افضل التواریخ، ص۸۰، تهران، نشر تاریخ ایران، ۱۳۶۱.
معتمدالسلطنه بعد از چند ماه از شغل خود کناره‌گیری کرد و به تهران آمد و در همان سال "مظفرالدین‌شاه" هنگامی‌که فرزند خود "شعاع‌السلطنه" را به حکومت گیلان فرستاد. معتمدالسلطنه را به پیشکاری او گسیل کرد. [۴]
افضل الملک، غلامحسین، افضل التواریخ، ص۹۰.
در اسناد دوره قاجار نامه‌هایی از او به "مشیرالدوله" وزیر امور خارجه در باب چندین مسئله وجود دارند. در این مراسله شکایتی مطرح شده است که از حکومت گیلان به وزیر امور خارجه "مشیرالدوله" در خصوص تعطیل شدن قهوه‌خانه "شیخ‌صادق خان" به علت وقوع پیوستن چندین فقره قتل و بروز انواع شرارت‌ها از قبیل شراب خوری و قماربازی و غیره و غیره. این نامه به مهر "معتمدالسلطنه" مهمور شده است و تاریخ آن نیز مربوط به رجب ۱۳۱۵ است. [۵]
کاووسی، محمدحسن، اسناد مکمل دوره قاجاریه، ج۹۶، ص۸۶.
۴ - آخرین سمت ویآخرین سمت دولتی معتمدالسلطنه حکومت قزوین بود. "محمدعلی گلریز" در مورد حکومت‌داری او می‌نویسد: «معتمدالسلطنه پدر قوام و وثوق حاکم شد، وی پیر و بی‌حال و بی‌اراده بود و کارها را معاون او "سالار حشمت" در دست داشت که مردی رشوه‌خوار و طرار به شمار می‌رفت. پس از عزل معتمدالسلطنه، "مدحت‌السلطنه" فرماندار شد. [۶]
گلریز، محمدعلی، مینودر، ص۷۴۴، تهران، طه، ۱۳۶۸.
۵ - وفاتسرانجام وی در سال ۱۳۳۷ق درگذشت و در مقبره خانوادگی در قم مدفون شد. معتمدالسلطنه در جوانی با "طاووس خانم" دختر "میرزامحمدخان سینکی" (جد دکتر امینی) ازدواج کرد و صاحب دو پسر شد به نام حسن و احمد که در عرصه سیاست ایران نام‌آور شدند. [۷]
ممتحن الدوله، خاطرات، ص۲۶۸، تهران، فردوسی، ۱۳۶۲.
۶ - پانویس
۷ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «ابراهیم معتمد السلطنه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۰۴/۲۷. رده‌های این صفحه : احزاب سیاسی عصر پهلوی | تراجم | خاندان ها | خاندان های ایرانی | دولت قوام | رجال سیاسی عصر پهلوی
|